Hizmetiçi Eğitimsizlik

Gelişen toplumlarda yeni bilgilerin bulunması, yeni yöntem ve tekniklerin geliştirilmesi , ilerleyen teknolojinin hayata günlük yaşama uyarlanmasında hizmet öncesi eğitimin yetersiz kalması, meslek gruplarında planlı ve sürekli bir hizmet içi eğitiminin  uygulanmasını zorunlu kılmaktadır. Hizmet içi eğitimin günümüze kadar birçok tanımı yapılsa da en genel anlamıyla; özel ve tüzel kişilere ait işyerlerinde belirli bir maaş veya ücret karşılığında işe alınmış ve çalışmakta olan bireylerin, görevleri ile ilgili gerekli bilgi, beceri ve tutumları kazanmalarını sağlamak üzere yapılan eğitimdir. Hizmet içi eğitim kavramı her kurum için geçerli bir kavramdır.  Toplumda ciddi bir kesime hizmet veren öğretmenler için de durum böyledir.  Öğretmenlerin bilgilerinin yenilenmesi, öğretmenlik mesleğine ilişkin yeterliliklerinin körelmemesi ve motivasyonlarının yükseltilmesi için hizmet içi eğitimler büyük önem taşımaktadır.

Dünyada öğretmenler için ilk hizmet içi eğitim çalışmaları 1957 yılında Berge, Haris ve Walden tarafından öne sürülmüş ve öğretmenler için hizmet içi eğitimin üç yaygın kategorisi olduğu belirtilmiştir 1. Merkezi İdare Yaklaşımı: Merkezi yönetim uzmanları tarafından başlatılan ve yürütülen hizmet içi eğitim uygulamalarıdır. 2. Mahalli İdare (Yetkilerin Dağıtılması) Yaklaşımı: Mahalli, okul seviyesinde, okul kaynaklarının ve okul çalışanlarının kullanılmasıyla yürütülen hizmet içi uygulamalarıdır. 3. Merkezden Koordine Yaklaşımı: Merkezi yönetim uzmanları tarafından koordine edilen ve desteklenen hizmet içi eğitim uygulamalarıdır.

Ülkemizde ise öğretmenlere yönelik hizmet içi konusu 1960’dan beri tartışılmakla birlikte, halen bir sonuca varılamamıştır. Ülkemizde uygulanan bir hizmet içi modeli yoktur. En son 2010 yılından bu yana eğitimde yeniden yapılanma sürecinde MEB; nitelikli öğretmen ve nitelikli öğretim için mesleki gelişim konusunda öğretmenlere sürekli destek sağlanması amacıyla Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Genel Müdürlüğünün bünyesinde oluşturulan Mesleki Gelişimi Destekleme Grup Başkanlığı’nın yetkisi ile hizmet içi çalışmaları yapılmasına MEB karar vermiştir. Ancak hala uygulanan sistematik bir hizmet içi eğitim programı mevcut değildir.

Son iki yıldır hizmet içi eğitim dönemleri ÖBA platformu üzerinden  gerçekleştirilmektedir. Milli Eğitim Bakanlığı pandemi döneminde başlattığı online eğitim sürecini pandemi sonrasında da devam ettirmektedir.  ÖBA’da öğretmenlerin seminer dönemine denk gelen zaman diliminde süreli eğitimler açılmakta ve öğretmenlere en az birisini dinleme zorunluluğu getirilmektedir.

Eğitimler kapsamında bilgisayar programları kullanım kursları, hikaye yazma, satranç, mangala gibi oyunları öğretme seminerleri bulunduğu görülmektedir. Bunun yanı sıra öğretmenlik mesleği ile ilgili seminerler de bulunmaktadır. Bu eğitimlerde uzmanlar, yer yer kendi yaşamlarından örneklerle öğretmenin önemini de ifade etmektedirler. Motivasyon amacıyla olmalı yaptığımız işin önemini bolca vurgulamaktadırlar. Öğretmenlere neleri, nasıl yaparsak daha iyi oluru anlattıkları da gözden kaçmamaktadır.

Seminer dönemi eğitimlerinin içeriklerine bakılırsa insan sormadan edemiyor; öğretmenin ihtiyacı işimin önemini bilmek, işini öğrenmek mi?  Biraz daha iyimser düşünülürse; öğretmenin sadece motivasyona mı ihtiyacı var?

Öğretmenler elbette ki yapılan çalışmaları küçümsemiyor, gereksiz görmüyorlar. Ancak öğretmenin hizmetiçi eğitimden beklentisi bunlar değil. Okullardaki duruma bakıldığında eksik olan veya yarım kalmış, bilinmesi gereken konular olduğu görülmekte,; öğretmenin yapması gereken iş ve işlemler, hazırlaması gereken evraklar, yenilenen bilgiler...

Milli Eğitim Bakanı sayın Mahmut ÖZER,  geçtiğimiz aylarda ÖBA platformuna 6 milyon civarı bir başvuru olduğunu, öğretmen eğitimlerinde ilerlemeler olduğunu ifade etmiştir. Bir milyon iki yüz bin öğretmene her seminer döneminde bir eğitim videosu dinleme/izleme zorunluluğu koyulduğuna göre bu rakam büyük bir başarı olarak görülmemeli. Çağımız şartları düşünülürse online eğitimler makul gelebilir ama özellikle uygulama gerektiren konular başta olmak üzere yüz yüze eğitimler kadar etkili ve verimli olmamakta.

Hizmet içi eğitim faaliyetleri, hizmet öncesi eğitimin tamamlayıcısı durumundadır. Değişen ve gelişen çağa uyum sağlayabilmek için çok önemlidir. Özellikle ülkelerin temel yapı taşı konumunda olan eğitim sistemindeki tüm çalışanları için hizmet içi eğitimleri daha da önem arz eder. Öğretmenlerimizin ve yöneticilerimizin eğitimlere katılımlarının artması, eğitim içerikleri, yöntem teknikleri, dönütleri hizmeti içi eğitimin önemli unsurlarıdır.

Bu konuda bakanlığımıza sahadan önerilerimiz var;

• Yönetici ve öğretmenlerin hizmet içi eğitim faaliyetlerine katılımı teşvik edilmelidir. Bunun için öncelikle hizmet içi eğitim faaliyetleri öğretmenlerin ihtiyaçları göz önüne alınarak tespit edilmelidir. Çünkü öğretmenler, istedikleri, ihtiyaç duydukları alanlarda yapılan hizmet içi eğitim faaliyetlerine katılmaya istekli olurlar. Katılımın artmasının yanı sıraöğretmenlerin alacağı verim de artar. İhtiyaç belirleme aşamasında öğretmenlerin görüşüne yer verilmelidir.  Öğretmenlerin hizmet içi eğitim ihtiyaçlarının belirlenmesinde ve bu ihtiyaçlar doğrultusunda hizmet içi eğitim programlarının hazırlanmasında Milli Eğitim Bakanlığı ve eğitim fakülteleri işbirliği içinde olmalıdır. Ayrıca hizmet içi eğitim faaliyetlerine katılımın teşvik edilmesi amacıyla eğitim sonrası öğretmenlere verilen sertifika, katılım ve başarı belgelerinin etkililiği yönetici görevlendirilmeleri, hizmet puanı vb. bağlamında arttırılmalıdır.
• Hizmet içi eğitim programlarına katılacak öğretmenlerin seçiminde objektif olunmalı ve katılımcıların belirlenmesinde şeffaf ve açık kriterler ortaya konulmalıdır. Aksi durumlar öğretmenlerin hizmet içi eğitime bakış açısını olumsuz etkilemekte, katılım isteklerini köreltmektedir. Kontenjanın sınırlı olduğu faaliyetlerde ise kuramsal bilginin uzaktan eğitim yolu ile tamamlanıp uygulama aşamasının yüz yüze eğitim olarak yapılması eğitim için planlanan sürede daha çok öğretmene ulaşılması açısından önemli bir adım olabilir.
• Hizmet içi eğitim faaliyetlerinin amaçladığı bilgi ve beceriler katılımcıların öğrenmelerini kolaylaştırıcı güncel eğitim teknolojileri, yöntem teknik, kaynak ve materyaller kullanılmalıdır. Bunların gerçekleştirilebilmesi için alanlarında uzman kişiler seçilmelidir. Öğreticilerin belirlenmesinde, Milli Eğitim Bakanlığı ve Yüksek Öğretim Kurulu işbirliği içinde olup alanında uzman kişilerce bu eğitimlerin verilmesi önemlidir
• Hizmet içi eğitim faaliyetlerinin katılımcılar açısından uygun zamanlarda yapılmasına özen gösterilmelidir. Okuldan çıkış saatinin akabinde başlayan eğitimler öğretmenleri yormakta, verimsiz olmaktadır. Ayrıca hizmet içi eğitim faaliyetlerinin gerçekleştirileceği ortamlar, öğretmenlerin kolaylıkla ulaşabileceği ve ihtiyaçlarını karşılayabilecek nitelikte olmalıdır. Eğitim yöneticilerine, hizmet içi eğitimlerin düzenlenmesi konusunda eğitimler verilip hizmet içi eğitim faaliyetlerinin okul temelli olarak gerçekleştirilmesi önemlidir. Bu sayede hizmet içi eğitim faaliyetleri sistemli bir şekilde okul yaşantısının bir parçası haline getirilmiş olup yer ve zaman bağlamında da katılımcılara fayda sağlayabilir.

Önümüzdeki ay öğretmenlerin seminer dönemi var.  Bu dönemden başlayarak, seminer dönemi çalışmalarının ve hizmet içi eğitimlerin sahadan gelen bu öneriler çerçevesinde gerçekleşmesi temennimizdir. Böylece eğitimimiz daha iyi bir noktaya, onun en önemli unsuru olan öğretmenlerimiz daha donanımlı hale gelecektir.

Kaynakça;

Budak,Y. Demirel, Ö.(2003), Ögretmenlerin Hizmetiçi Egitim İhtiyaci. https://dergipark.org.tr/.https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/108446. 05.10.2022

T.C Milli Eğitim Bakanlığı. Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Genel Müdürlüğü. Erişim: 04.10.2022. https://oygm.meb.gov.tr/

Ayra,M.  Ayra, S. (2020). Türkiyede Hizmet İçi Öğretmen Eğitiminin Gerçekleştirilen Araştırmalar Çerçevesinde Değerlendirilmesi. http://www.turkmedeniyeti.org/2202/turkiyede-hizmet-ici-ogretmen-egitiminin-gerceklestirilen-arastirmalar-cercevesinde-degerlendirilmesi. 04.10.2022

Gülay ÇETKİN

Denizli İl Başkan Yardımcısı